DEDE KORKUT KİTABI’NIN VATİKAN NÜSHASINDAKİ BAZI FARKLI KELİMELER ÜZERİNE

DEDE KORKUT KİTABI’NIN VATİKAN NÜSHASINDAKİ BAZI FARKLI KELİMELER ÜZERİNE

ZAHIDOGLU ADILOV, Vahid

Anahtar Kelimeler: Vatikan nüshası, farklı kelimeler. ÖZET Dede Korkut Kitabı’nın Vatikan nüshası Dresden nüshası ile mukayesede daha az araştırılmış ve metin tertibi zamanı çoğunlukla yardımcı kaynak olarak değerlendirilmiştir. Vatikan nüshası müstensihinin Oğuz abideleri üçün karakteristik olmayan harekeleme sistemini uygulaması, bazı kelimeleri ve cümleleri metinden çıkarması veya Dresden nüshasındaki kelimelerden farklı kelimeler kullanması araştırmacıların belli bir kısmında nüshanın kusurlu bir nüsha olduğuna dair fikir oluşturmuştur. Buradaki farklı kelimeler çoğu zaman yanlışlıklar sırasına alınmış ve müstensihin kopyaladığı metni anlayamadığı yönünde yorumlanmıştır. Oysa titiz tarihi ve etimolojik tahlil bu kelimelerin Dresden nüshasındaki kelimelerle eşanlamlı olduklarını ve metnin mazmunu ile doğrudan bağlı olduğunu ortaya koymaktadır. Vatikan nüshasındaki farklı kelimelere şunları örnek göstermek mümkündür: Orsan وُ ا رْ سَ ا رْ ا “ordugâh, karargâh”: Tekür alındı, melik dutıldı, tuğ yıkıldı. Orsanı ا yañıldı, kâfir kaçdı (V. 84). Dresden nüshasında orsanı yañıldı ifadesi yoktur. Yazılı kaynaklarda bu kelimeye rastlanmamaktadır. Fikrimizce orsan kelimesi or kökünden yaranmıştır. Abidelerde bu köke bağlı oraq “şah çadırı, karargâh”, oram ”etraf”, ordu ~ orda “yaşayış yeri” vb. kelimeler tespit edilmiştir. Olğacı وُا رْ ل سَ غ جِی “kiralık asker, ücret karşılığı hizmet gösteren süvari”. Dresden nüshasında bu kelimenin yerine aynı anlamlı ulufeci kelimesi kullanılmıştır. Olğa kelimesini “ödeme, maaş” anlamında Türk ve Moğol dilleri için ortak kelime olarak nitelendirmek mümkündür. Bu kelime Moğolcadaki olğa - “ücret vermek, ödemek, maaş vermek, temin etmek” fiilinin ad korelyatıdır. Beri بسَرِیا “tamam”. Bu kelime eski metinlerde sık sık geçen barı / varı “tamam, bütün” kelimesinin fonetik varyantı ve çağdaş Türkiye Türkçesinde daha çok diyaloglarda kullanılan tamam ünleminin semantik anlamdaşı, karşılığıdır. Mağmun سَ رْ غ وُ رْ ا “ zavallı”. Arapça ğabene سَ سَ سَ ا “aldatmak” köküne bağlı mağbun ا سَ رْ غ وُ رْ ا “aldatılmış, incitilmiş, zavallı” kelimesinin konuşma dilindeki şeklidir. Vatikan nüshasındaki şekli ile çağdaş Azerbaycan konuşma dilinde kullanılmaktadır. Bildiride Vatikan nüshasında kullanılmış diğer kelimeler üzerine de açıklamalar yapılmıştır.

Article
PeerReviewed

ISSN 2203-4548

International Burch University

2013-05-17

1866