XVII YÜZYIL AZERBAYCAN ŞAİRİ VAHİD GAZVİNİ

XVII YÜZYIL AZERBAYCAN ŞAİRİ VAHİD GAZVİNİ

KERİMOV, Paşa

İmaddüdövle Mirza Muhammed Tahir Vahid Gazvini XVII yüzyılın seçkin devlet adamı, şair ve tarihçisi olmuştur. O, doksan beş yıla kadar ömür sürmüş, beş Safevi şahının hakimiyeti döneminde hükümet idaresinde çalışmış, muhasebe ve vikayenevişlik (saray tarihçisi) görevinden vezirlik ve Sadr-ı Azamiliye dek yükselmiştir. Tahir Vahid Gazvini, siyasi faaliyetinin son dönemlerinde «İmaddüdövle» lakabı ile Safevi hükümdarı Şah Süleyman'ın (1666-1694) Baş Vezir-Sadri-ı Azam olarak görev yapmıştır.Azerbaycan alimi Muhammed Terbiyyetin verdiği bilgiye göre, Vahidin yüz bin beytten fazla Farsça şiirleri, II Şah Abbas (1642-1666) döneminin tarihine adanmış “Abbasname”si ve münşeatı vardır. Vahid`in “Halvet-i Raz”, “Nazü niyaz”, “Gülzari-Abbasi”, “Der vasfı Humayım tepe”, “Der tarifi-nerd”, “Fethnameyi-Kandahar”, “Der zikri ve masrefi edevati-ceng” isimli poemaları bulunmaktadır. Bunların yanısıra AMEA Elyazmaları Enstitüsü'nde Muhammed Tahir'in hesap ilmi hakkında 2 bölüm içeren Farsça dersliyinin elyazması tespit edildi. Son devirlerde Vahid`in Berlin Devlet Kütüphanesi'nde kayıtlı olan Külliyatı'nda şairin Azerbaycan Türkçesinde yazdığı Divanı bulunmuştur. Türkçe Divan 487 yapraktan oluşan Külliyatı'n ilk 30 yaprağına (1b-30a) nastalik hattı ile Baburi hükümdarı Bahadur Şah'ın zamanında aktarılmıştır. V.Gazvin'in Tebriz Merkezi Kütüphanesi'nde saklanan 192 yapraktan oluşan Farsça Divan`ının 4 yaprağına (115a-119a) şairin Türkçe şiirleri aktarılmıştır ki, bunlar toplam 117 Beyttir. Vahidin Azerbaycan Türkçesindeki Divanı 140 beytten oluşan mesnevi (1b-13b) ile başlıyor. Yaprak 4b-nin sonlarından divanın sonuna kadar (30B) şairin gazel, kıta, nazım ve tekbeytleri ayrı ayrı değil, alfabetik sıraya göre aktarılmıştır. Şairin Türkçe şiirlerinin üslubundan anlaşılmaktadır ki, Fuzuli edebi ekolünün en görkemli temsilcilerindendir, Divanı`nda Fuzuli'nin gazellerine yazılmış nazireleri vardır. Vahid Gazvininin Türkçe şiirleri XVII yüzyıl Azerbaycan edebiyatının en güzel poetik örneklerinden kabul edilebilir. Şiirlerini okurken onun kapsamlı mütalâa alanına sahip, seleflerinin eserlerini derinlemesine bilen sanatkar olduğunu görmekteyiz.

Article
PeerReviewed

ISSN 2303-582X

International Burch University

2014-05-23

2632